Trong quá trình tu tập đạo Phật, việc xưng hô đúng cách giữa người xuất gia và người tại gia luôn là một vấn đề quan trọng. Điều này không chỉ đảm bảo sự tôn trọng và tin tưởng, mà còn mang lại một tinh thần an lạc và thoải mái trong giao tiếp. Hãy cùng tìm hiểu các cấp bậc và thứ tự xưng hô trong đạo Phật để hiểu rõ hơn về quy luật này.
Xưng hô trong đạo Phật
Trong đạo Phật, có hai trường hợp xưng hô chính: xưng hô giữa người xuất gia và xưng hô giữa người tại gia. Trước khi đi vào chi tiết, chúng ta hãy tìm hiểu về cách tính tuổi và các phẩm trật trong đạo Phật.
Có hai loại tuổi được đề cập trong đạo Phật: tuổi đời và tuổi đạo. Tuổi đời được tính từ năm sinh ra, trong khi tuổi đạo được tính từ ngày xuất gia tu học. Đúng ra, để tính tuổi đạo, cần đếm từ năm thụ cụ túc giới và tùng hạ tu học hàng năm để đạt tiêu chuẩn. Mỗi năm tu học được tính là một tuổi hạ, còn được gọi là tuổi hạ hay hạ lạp.
Một người dưới 20 tuổi tuổi đời được gọi là “chú tiểu” hoặc “điệu”, và được giao việc nhỏ trong chùa và học tập kinh kệ, nghi lễ. Khi đủ điều kiện về tu tập và đạt đến ít nhất 20 tuổi tuổi đời, họ được thụ giới tỳ kheo và gọi là “Đại đức” (đối với nam) hoặc “Sư cô” (đối với nữ). Trên giấy tờ, họ được ghi là “Tỳ kheo” hoặc “Tỳ kheo Ni” trước pháp danh của mình.
Cấp bậc trong đạo Phật
Trong Giáo hội Phật giáo Việt Nam, quy định rõ các cấp bậc và danh xưng dựa trên tuổi đời và tuổi đạo của mỗi người xuất gia. Năm 20 tuổi tuổi đời, người xuất gia thụ giới tỳ kheo được gọi là “Đại đức”; năm 45 tuổi tuổi đời, người tỳ kheo được 25 tuổi đạo, gọi là “Thượng tọa”; năm 60 tuổi tuổi đời, người tỳ kheo được 40 tuổi đạo, gọi là “Hòa thượng”. Đối với nữ, năm 20 tuổi tuổi đời, người nữ xuất gia thụ giới tỳ kheo ni được gọi là “Sư cô”; năm 45 tuổi tuổi đời, người tỳ kheo ni được 25 tuổi đạo, gọi là “Ni sư”; năm 60 tuổi tuổi đời, người tỳ kheo ni được 40 tuổi đạo, gọi là “Ni trưởng”.
Các danh xưng này chỉ dùng trong việc điều hành Phật sự và trong tổ chức của Giáo hội. Chúng không được tự xưng, tự phong hay tự thăng cấp, mà phải được xét duyệt và chấp thuận bởi một hội đồng giáo phẩm có thẩm quyền. Cấp bậc này thường được cấp giáo chỉ tấn phong trong các lễ hội Phật giáo hàng năm.
Xưng hô trong giao tiếp
Khi tiếp xúc với chư tăng ni, chúng ta thường gọi họ là “thầy” hoặc “cô” nếu không biết rõ hoặc không muốn gọi phẩm trật của họ. Người xuất gia ít giới thường gọi người tại gia nhiều tuổi bằng “con” và gọi các vị đệ tử lớn hơn là “thầy” hoặc “phẩm trật”. Trong tinh thần Phật pháp, người thụ ít giới tôn kính người thụ nhiều giới hơn chứ không phải tính tuổi tác. Điều này nhằm tỏ lòng khiêm cung, kính Phật, và trọng tăng.
Trong hầu hết các trường hợp tiếp xúc không chính thức hoặc không có tính cách thuyết giảng, chư tăng ni có thể gọi cư sĩ phật tử tại gia và người thân quen trong gia đình bằng các cách gọi thông thường trong cuộc sống hàng ngày. Các danh xưng như “đạo hữu” hoặc “quý đạo hữu” được sử dụng cho người cùng tu tập và ngưỡng mộ đạo Phật.
Tôn trọng và không tranh luận
Trong đạo Phật, việc xưng hô đúng phẩm vị và tuân thủ quy tắc xưng hô không phải là điều quan trọng nhất. Nó chỉ là một phần nhỏ trong quá trình tu tập và dưỡng tính. Quan trọng hơn là các phẩm hạnh, phẩm chất, đức độ và sự nỗ lực tu tâm. Một con người xuất gia có hay không được gọi “thầy” không quan trọng, điều quan trọng là ý nghĩa và giá trị thực tế mà họ mang lại cho xã hội và cộng đồng.
Trong cuộc sống hàng ngày, hãy luôn tuân theo nguyên tắc “hằng thuận chúng sinh” và sử dụng tứ nhiếp pháp (bố thí, ái ngữ, lợi hành và đồng sự) để mang lại an lạc cho mọi người. Tránh tranh cãi về xưng hô và không quá quan tâm đến danh lợi và địa vị thế gian. Điều quan trọng là khám phá và tu tập theo đạo Phật để giải thoát khỏi khổ đau và đạt được sự an lạc trong tâm hồn.
Cuối cùng, hãy nhớ rằng mỗi người có cách xưng hô riêng và chúng ta nên tôn trọng sự lựa chọn của nhau. Quan trọng là xây dựng một cộng đồng đạo hữu yêu thương, tôn trọng và hỗ trợ lẫn nhau trên con đường tu tập đạo Phật.
