Đây là một bài thơ tuyệt vời với một thông điệp sâu sắc. Bài thơ “Người Con Gái Việt Nam” được viết vào mùa đông năm 1958, thời điểm mà đất nước chúng ta đang chia cắt thành hai miền. Miền Bắc đang trong giai đoạn khôi phục và phát triển kinh tế, xây dựng chủ nghĩa xã hội, trong khi miền Nam còn chịu ách thống trị tàn bạo của Mỹ – Diệm. Đây cũng là thời kỳ đen tối và khốc liệt nhất của cách mạng miền Nam.
Bài thơ nhắc đến một người con gái kiên cường bất khuất, là chị Trần Thị Lý (Trần Thị Nhâm), người quê ở Điện Quang, Điện Bàn, Quảng Nam. Chị đã thoát khỏi nhà tù của Mỹ – ngụy và được đưa ra miền Bắc để điều trị bệnh. Đến những ngày nằm điều trị tại Bệnh viện Việt – Xô, chị Lý vinh dự được Bác Hồ và một số đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước đến thăm. Trước sự kiên trung bất khuất của chị, nhà thơ Tố Hữu đã viết “Người Con Gái Việt Nam”, khắc họa nên một hình tượng về cuộc chiến đấu anh dũng của đồng bào, đồng chí miền Nam.
Từ khởi đầu của bài thơ, Tố Hữu đã sử dụng những từ ngữ mỹ lệ, tình cảm để miêu tả về người con gái này. Nhà thơ không ngần ngại thể hiện tình cảm thân thương, quý trọng như ruột thịt. Đó là tình cảm cách mạng sáng trong, đầy nhân ái và cảm thông sâu sắc.
Ở đoạn sau, nhà thơ Tố Hữu cùng lúc thể hiện tình cảm mộng và thực, cảm xúc và quan sát tinh tế. Nhìn người con gái mê man đang chìm trong cơn đau đớn, ông đã kìm lòng không đặng và thốt lên: “Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng”. Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung, không thể giết được em, người con gái anh hùng! Những câu này khiến cho người đọc không thể không rơi nước mắt.
Tham gia cách mạng từ năm 12 tuổi, chị Trần Thị Lý đã trải qua nhiều khó khăn, bị bắt giam và tra tấn, nhưng chị vẫn kiên trung, không hé nửa lời. Chị đã được dùng đến những ngón đòn tàn độc để tra tấn, hành hạ. Chỉ nhờ vào sự may mắn kỳ diệu, chị mới sống sót. Điều đó lý giải vì sao nhà thơ viết: “Ôi trái tim em trái tim vĩ đại”. Thoạt đầu, có vẻ như tác giả đại ngôn, nhưng không phải vậy. Còn một giọt máu tươi còn đập mãi, không phải cho em, mà là cho quê hương, cho Tổ quốc, và cả loài người! Tác giả đã lý giải ở ba câu tiếp theo, giúp bạn đọc thấu hiểu và dễ dàng chấp nhận.
Nhà thơ Tố Hữu đã diễn tả tình cảm của cả miền Bắc, của cả chế độ xã hội chủ nghĩa đối với người con gái miền Nam. Cả nước ôm em, quanh giường nệm trắng, hát cho em nghe như tiếng mẹ ngày xưa, sông Thu Bồn giọng hát đò đưa… Tất cả những cụm từ này diễn tả sự bảo bọc, thương yêu vô bờ bến của đồng bào miền Bắc luôn hướng về miền Nam.
Ngay trong những ngày bi thương ấy, nhà thơ đã mơ ước có một ngày, chị Lý sẽ thoát khỏi lưỡi hái tử thần. Máu tiếp máu, cho lại hồng đôi má, cho mái tóc em xanh lại ngày xuân, cho thịt da em lại nở trắng ngần. Cảm hứng lãng mạn cách mạng đã giúp nhà thơ cộng sản kết thúc bài thơ bằng hình tượng thật sinh động. Ôi đôi mắt của em nhìn rất đẹp, hãy sáng mãi niềm tin tươi ánh thép, như quê em Gò Nổi, Kỳ Lam. Hỡi em, người con gái Việt Nam! “Niềm tin tươi ánh thép” ấy chính là niềm tin vào cuộc kháng chiến của dân tộc ta nhất định sẽ thành công!
Gần 60 năm trôi qua, bài thơ “Người Con Gái Việt Nam” của nhà thơ Tố Hữu vẫn tiếp tục tồn tại trong lòng bạn đọc nhờ vào sự dung dị, thiết tha, và tượng trưng cho tình cảm Bắc – Nam thủy chung, son sắt. Tháng 2-1992, chị Trần Thị Lý được Đảng và Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVTND. Nhưng chỉ mấy tháng sau đó, chị Lý đã ra đi, để lại trong lòng mọi người những niềm tiếc thương vô hạn!
